tureckie jedzenie

Afiyet olsun, czyli tureckie jedzenie w kilku zdaniach

Tureckie jedzenie – fakty i mity

Byłeś/Byłaś kiedykolwiek w Niemczech? Jadłeś/Jadłaś tam przepyszny turecki kebab? Wydaje Ci się, że dzięki temu znasz turecką kuchnię na wylot? Nawet nie wiesz w jak wielkim błędzie jesteś! Postrzeganie tureckiego jedzenia przez pryzmat döner kababu podanego w bułce z surówką i sosem jest wysoce niestosowne, szczególnie, biorąc pod uwagę fakt, że znajduje się ono na trzecim miejscu wśród najpopularniejszych kuchni świata. Bardzo cenione i zarazem bardzo zdrowe, przez wiele lat ulegające różnym wpływom ma bardzo duże znaczenie dla większości Turków, którzy uważają, że jest to jedna z najważniejszych rzeczy odróżniająca ich od Europejczyków i są przekonani o wyższości ich kuchni nad jakąkolwiek inną.

Dojście do perfekcji

Turcja to nieograniczone pokłady ryb, ptactwa, mięs, owoców i warzyw, ale również różnorodność kulturowa, która umożliwiła wzniesienie się na wyżyny sztuki kulinarnej. Dziedzictwo Imperium Osmańskiego, jakim zdecydowanie jest również sztuka kulinarna, powstało z połączenia i udoskonalenia kuchni Azji Środkowej, Azji Środkowo-Wschodniej oraz greckiej.

Przez 500 lat Turcy Osmańscy władali dużą częścią średniowiecznego świata. W tym czasie w pałacu Topkapı zatrudnieni byli najlepsi kucharze, którzy mieli dać popis swoich umiejętności tak, aby godnie zaprezentować potęgę całego imperium. Celem było stworzenie takiej kuchni, która nie miała by sobie równych w całej historii. Kuchni pełnej smaków, orientu i jednocześnie kuchni poruszającej wszystkie zmysły.

Tureckie posiłki

Jedzenie wyznacza tu rytm dnia. Gdy nastaje świt na ulicach pojawiają się sprzedawcy simitów, którzy za grosze oferują idealną przekąskę w postaci obwarzanka z sezamem lub obwarzanka maślanego. Kluczem do wszystkiego jest jednak prawdziwe tureckie śniadanie i jego celebracja. Niejedna osoba bywa zdziwiona na widok tak bogatego i różnorodnego posiłku. W Turcji jest to jednak norma – bardzo przyjemna zresztą – do której trzeba się przyzwyczaić. Prawdziwe tureckie śniadanie składa się z wielu produktów: słonego białego sera, oliwek, masła, pomidorów, ogórków, salami, świeżego białego chleba, kiełbasy suçuk i jajek, a czasami nawet dżemu, miodu czy kajmaku. Obowiązkowym dodatkiem, zawsze i wszędzie, są typowe szklaneczki wypełnione mocną herbatą, zwaną çay. Obok produktów nieprzetworzonych, wśród śniadaniowych specjałów pojawiają się też ciepłe bułeczki nadziewane mięsem, serem, ziemniakami lub pastą oliwkową, tzw. poğaça.

W porze obiadowej spożywa się najczęściej słynne tureckie zupy oraz sulu yemek, czyli duszone warzywa lub mięso w rzadkim sosie. Mogą to być zapiekane lub nadziewane mielonym mięsem warzywa, albo duszone mięso, podawane najczęściej z ryżem. Coraz popularniejsze są gözleme – wielkie naleśniki w sosem pomidorowym. Jako dodatek służy zazwyczaj jogurt ayran lub cacık.

W Turcji potrawy jarskie należą do rzadkości. Nie do końca rozumie się ideę wegetarianizmu, dlatego też nierzadko natrafić można na potrawy, które pomimo zapewnień, podane zostaną z dodatkiem mięsa.

Wspólnota i gościnność

Do jedzenia w Turcji trzeba się zebrać „przy jednym stole”. Nie jest ważne gdzie, ważne, żeby robić to wspólnie i poświęcić temu odpowiednią ilość czasu i uwagi. Do spożycia posiłku wystarczy sofra, czyli miejsce do jedzenia, a jako takie miejsce może służyć dosłownie wszystko, od płachty materiału po kawałek gazety. Wystarczy kawałek przestrzeni wokół której skupią się domownicy wraz z ewentualnymi gośćmi.

Wspólne posiłki skupiają rodziny i pogłębiają życie socjalne, dlatego są dla Turków tak ważne. Kto ma, ten dzieli się z innymi – taka zazwyczaj zasada obowiązuje w tureckim społeczeństwie. Turcy znani są ze swojej gościnności i dobroduszności, która objawia się już w pierwszym momencie od spotkania – nawet niespodziewany gość zostanie serdecznie powitany turecką kawą lub herbatą.

tureckie jedzenie

Tureckie smaki

Najpopularniejszymi składnikami stosowanymi w kuchni tureckiej są warzywa (bakłażany, cebula, czosnek, soczewica, zielona papryka, pomidory, cukinia, cebula), orzechy (włoskie i laskowe, pistacje, nasiona szyszek pinii, migdały) i przyprawy (nać pietruszki, pieprz, papryka, mięta, oregano, tymianek, kminek). Z tłuszczów najczęściej używa się masła, oliwy, olejów (słonecznikowego, sezamowego, kukurydzianego, orzechowego), a także smalcu owczego. Ważną rolę zajmują owoce (śliwki, brzoskwinie, daktyle, jabłka, winogrona, figi), zarówno świeże jak i suszone. Mięso, czyli drób, cielęcina, wołowina i jagnięcina najczęściej występują w postaci mielonej, jako składnik dań warzywnych lub nadzienie do różnych potraw mącznych. Wieprzowina jest natomiast mięsem nieczystym, którego w Turcji się nie spożywa. Standardowy produkt turecki to gęsty jogurt. W Turcji wytwarza się też znakomite sery, przede wszystkim owcze. Najpopularniejsze to beyaz peynir, kaşar i hellim. Typowymi deserami w kuchni tureckiej są owoce, podawane po posiłkach o każdej porze roku. Słodycze spożywa się zazwyczaj oddzielnie. Do najsłynniejszych tureckich łakoci należą: baklava, kadaif, helva, sütlaç i lokum. Mimo, że różnią się od siebie wyglądem i konsystencją, łączy je wyjątkowo słodki smak.

tureckie jedzenie

Napoje

Turecka kuchnia to również napoje, których nie można tu pominąć. Kilkakrotnie wspominałam już o tradycyjnym słonym jogurcie z dodatkiem wody, który obok herbaty i kawy jest tu najbardziej popularny. Na porządku dziennym jest również picie świeżo wyciskanych soków, które dostepne są zarówno na ulicy, jak i w przydrożnych lokalach. Zima jest natomiast porą picia boza i salepu. Szczególnie warty uwagi jest ten drugi. Składa się on bowiem ze sproszkowanych korzeni storczyka oraz cynamonu – bardzo słodki i podawany na ciepło.

tureckie jedzenie

Turcja jest ogromna, w każdym jej regionie panują inne zasady, a im dalej na południe i wschód, tym łatwiej o lokalne specjały. Nie warto więc zamykać się na próbowanie nowych smaków i poznawanie nowych dań. Turcja to w końcu kolebka sztuki kulinarnej, która rozpoznawalna jest na całym świecie.

Chcecie poznać bliżej tureckie jedzenie? Polecam blog Turcja od kuchni, gdzie znajdziecie same smakołyki – zarówno te łatwe, jak i te wymagające długich przygotowań.

*Powyższy tekst to praca zaliczeniowa z przedmiotu History of Turkish Culture, İstanbul Aydın Üniversitesi, Stambuł 2012